Maladaptive Daydreaming Nedir?

Hayal kurmayı hepimiz severiz. Ancak hayal kurmanın da hastalığa dönüşebileceğini söylesek ne düşünürdünüz? Maalesef hayal kurmayı abartarak gerçeklik algısını yitirmeye kadar varabilen bir hastalık mevcut. Peki nedir Maladaptive Daydreaming? Gelin bu sorunun cevabını yazımızda hep beraber inceleyelim.

Maladaptive Daydreaming Nedir?

Maladaptive Daydreaming(uyumsuz hayal kurma) kişinin olması gerekenden çok daha uzun süreleri hayal kurmak için ayırmasıdır. Herhangi bir sorunla baş etmenin tek yolunu hayal kurmak olarak düşünmek, gerçeklik algısından uzaklaşarak saatlerini hatta günlerini hayal kurarak geçirmek gibi günlük hayatı oldukça olumsuz etkileyen durumların varlığında Maladaptive Daydreaming’den bahsedebiliriz. 

Diğer adı ile ‘Uyumsuz Hayal Kurma’ olan Maladaptive Daydreaming; kişilere son derece ayrıntılı ve sınırsız hayal kurma eğilimi verdiğinden kişinin gerçek dünya ile hayal dünyasını ayırt etmesini zorlaştırabilecektir. 

Maladaptive Daydreaming Belirtileri Nelerdir?

Hayal kurmak birçok kişinin çeşitli zamanlarda yaptığı normal bir aktivite olduğundan Maladaptive Daydreaming’in varlığını tespit etmek zor olmakla beraber elbette birçok belirti bulunmaktadır. Bu belirtileri şöyle sıralayabiliriz: 

• Ayrıntılı ve yoğun hayaller kurmak
• Hayallerin bir film ya da kitap kurgusunu andıracak şekilde devamlı olması
• Hayal kurmaya uzun saatler ayırmak
• Çevrede olanlardan uzaklaşmak
• Yaşamdan kendini soyutlamak
• Sosyal aktivitelere katılmamak
• Kendini hayal kurmak zorunda hissetmek
• Suçluluk duygusuna yatkınlık 
• Hayal kurarken jest/mimik kullanmak hatta fısıldamak/konuşmak
• Herhangi bir nesne, obje, cümle ve hatta bir kelimenin hayal kurma ihtiyacını tetiklemesi
• Kurulan hayal dünyasından kopup gerçeğe dönmekte güçlük çekmek
• Geceleri hayal kurma dürtüsünden dolayı uyumakta güçlük çekmek
• Hayal kurmanın hobilerin, aile hayatının ve iş hayatının önüne geçmesi
• Hayal kurduğu için utanç ve pişmanlık hissetmek

Maladaptive Daydreaming Teşhisi Nasıl Yapılır?

Maladaptive Daydreaming (uyumsuz hayal kurma) doğrudan teşhisi oldukça zor olan psikolojik rahatsızlıklardandır. Öyle ki; doğrudan teşhisin yapılamayacağını söyleyen görüşler dahi vardır. Maladaptive Daydreaming teşhisinin yapılabileceği herhangi bir laboratuvar testi de bulunmamaktadır. 

Maladaptive Daydreaming’in varlığının belirlenmesi için önce birtakım zihinsel bozukluklara bakılır. Bu zihinsel bozukluklar genel olarak; anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, dissosiyatif bozukluklar ve depresyondur. Bu durumlar için özel tanı ölçekleri ve testler kullanılarak Maladaptive Daydreaming belirtileri tespit edilebilecektir.

Bir başka husus ise kişinin Maladaptive Daydreaming’e yatkınlığının ölçülmesidir. Bunun için ise MDS-16 (Maladaptive Daydreaming Scale 16) doğrudan kullanılabilmektedir. 

Maladaptive Daydreaming Testleri Nelerdir?

Maladaptive Daydreaming için en sık kullanılan test kişinin bu hastalığa yakalanmaya ne kadar yakın olduğunu ölçebilen Maladaptive Daydreaming testidir (MDS-16).

Maladaptive Daydreaming’in belirtilerini ölçmek için ise belli bazı ölçütler dikkate alınacaktır. Bu ölçütler şöyledir: 

• Süre: İnsanlar genellikle gece uyumadan önce, sabah ilk uyandıklarında gibi belli bazı vakitlerde hayal kurarlar. Maladaptive Daydreaming hastaları için ise durum böyle değildir. Bu kişiler genellikle geceleri hayal kurmaktan uykuya bile dalamazlar. Kısacası hayal kurmak konusunda bir süre sınırları yoktur. Hayal kurmaya önemli zaman dilimleri harcarlar. 
• Karmaşıklık: Maladaptive Daydreaming hastası kişilerin hayalleri genellikle bir dizi/film senaryosu ya da kitap kurgusu kadar karmaşıktır. Kaldı ki bu hayallerin kimi zaman düzenli bir senaryosu ve hatta oyuncuları dahi olabilmektedir. 
• Kopukluk: Maladaptive Daydreaming hastası kişiler hayal dünyasına o kadar bağlanırlar ki gerçek dünyadan tamamen bir kopukluk hali yaşayabilmektedirler. Bu yönüyle Maladaptive Daydreaming disosiyasyona benzerlik göstermektedir. 
• İstek: Maladaptive Daydreaming kişiye yoğun bir hayal kurma dürtüsü vermektedir. Öyle ki Maladaptive Daydreaming hastası kişiler bir insanın günlük ihtiyaçlarına karşılamaya duyduğu istek ile aynı yoğunlukta hayal kurma isteği duyabilmektedir. 
• Yoğunluk: Maladaptive Daydreaming hastası kişilerin hayalleri oldukça ayrıntılıdır ve genellikle oldukça yoğundur. 

Maladaptive Daydreaming Kimlerde Görülür?

Maladaptive Daydreaming için keskin bir grup ayrımından bahsedilemezse de kimlerde görüleceği açısından bazı ayırt edici hususlar bulunmaktadır: 

• Yaş ayırt edici faktörlerdendir. Zira çocuk ve gençlerde Maladaptive Daydreaming görülme sıklığının arttığı görülmektedir. Ayrıca dikkat çeken bir başka husus da Maladaptive Daydreaming hastası çocukların çoğunun bir travma, özellikle de istismar geçmişi bulunmasıdır. 
• Maladaptive Daydreaming’in görülme olasılığı beynin belirli fonksiyonlarını etkileyen ya da zihinsel sağlığı ilgilendiren koşullara sahip kişilerde artış göstermektedir. 
• Maladaptive Daydreaming ile benzer belirtilere sahip olmak ile beraber oluşumunu da tetikleyen bazı psikolojik bozukluklar bulunmaktadır. Bunlar; depresyonun bazı türleri, anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, hiperaktivite bozukluğu, dikkat eksikliği ve disosiyatif bozukluklardır.

Maladaptive Daydreaming Neden Olur?

Maladaptive Daydreaming’in (uyumsuz hayal kurma) oluşumuna etki edebilecek birçok farklı unsur vardır. Bunları açıklayacak olursak: 

• Kaygı: Kişinin içinde bulunduğu yoğun kaygı duygusu onu gerçek yaşamdan uzaklaşmaya ve kendine bir hayal dünyası kurup adeta orada yaşamaya sürükleyebilir. 
• Geçmiş travmalar: Kişinin istismar başta olmak üzere travmatik bir geçmişe sahip olması beyninin hayal kurma dürtüsü yaşamasına sebebiyet verebilecektir. 
• Zihinsel sağlık sorunları: Bu sağlık sorunlarından başlıcaları yukarıda da sözünü ettiğimiz gibi dissosiyatif bozukluklar, obsesif kompulsif bozukluk, anksiyete bozuklukları vb.’dir 
• Depresyon: Kişi içine düştüğü depresyondan kurtulmak için hayal kurmayı bir kaçış yolu olarak kullanarak zamanla Maladaptive Daydreaming hastası olabilecektir. Bunun yanında kişiler tam bir depresyona gerek olmadan günlük yaşamın getirdiği zorluklardan kurtulmanın yolunu da aşırı ve yoğun hayaller kurmakta bulabilmektedir. 

Maladaptive Daydreaming Tedavi Edilebilir Mi?

Maladaptive Dayderamin’de kullanılan kesin bir ilaç ya da yöntemden bahsedilemez. Bunun kararı uzman doktor tarafından somut durumun özellikleri ve hastalığınızın belirtileri göz önüne alınarak ve gözlemlenerek verilecektir. 

Yöntemin belirlenmesinde aynı zamanda sağlık geçmişiniz ve varsa Maladaptive Daydreaming’e yol açan zihinsel bozukluklar da göz önünde bulundurulacaktır.

Maladaptive Daydreaming İle Karıştırılan Durumlar Nelerdir?

Maladaptive Daydreaming’in en belirgin özelliklerinden biri de hastanın gerçeklik algısından ve günlük yaşamdan kopuk yaşamasıdır. Dolayısıyla bu yönüyle dissosiyatif bozukluklarla oldukça benzerdir ve doğal olarak da karıştırılabilmektedir. Zira dissosiyatif bozuklukları açıklayacak olursak: 

Kişinin bir düşünce, anı ya da fanteziye kendini fazlaca kaptırarak gerçeklikten uzaklaşması olarak tanımlanabilen dissosiyatif bozukluk uzun vadede kişinin benlik duygusunda ve kimliğinde kırılmalara neden olabilmektedir. 

Geçici ya da kronik olabilen dissosiyatif bozukluklar baygınlık geçirmeye kadar gidebilen ciddi sonuçlara yol açabilmektedir ki bu da onu Maladaptive Daydreaming’den ayıran özelliklerdendir. Zira Maladaptive Daydreaming’de hastalarda baygınlık geçirme belirtisi gözlemlenmemektedir. Bunun yanında dissosiyatif bozukluklar; kimlik bozukluğu, dissosiyatif amnezi, dissosiyatif füg gibi çeşitlerde ortaya çıkabilirken Maladaptive Daydreaming genel hatlarıyla bir uyumsuz hayal kurma bozukluğudur. 

Maladaptive Daydreaming’in özellikle ilerleyen safhalarda karıştırıldığı bir psikolojik bozukluk da şizofrenidir. Şizofreni genel olarak daha ağır sonuçları olduğu bilinen bir psikolojik bozukluk olsa da ilerlemiş bir Maladaptive Daydreaming hastası gerçeklik algısını koruyamacağından ve gerçek ile hayali karıştıracağından şizofreni ile benzerlik gösterebilmektedir. En büyük ayırt edici yön ise Maladaptive Daydreaming hastasının, şizofreni hastalarının aksine, tüm olanların onun zihninde gerçekleştiğinin farkında olmasıdır. 

Maladaptive Daydreaming ve Yaratıcılık

Hayal kurmak insanın yaratıcılığını oldukça olumlu etkileyen faktörlerden biridir. Zira sanat ile uğraşan insanların hayal güçlerinin gelişmişliği daha fazladır. Ancak hayal kurmanın hastalık boyutuna ilerlemesiyle Maladaptive Daydreaming, kişinin gerçeklik ile olan bağını koparmaya yol açabileceğinden; bu durum yaratıcılığın olumsuz bi hale evrilmesine yol açabilecektir. Zira insan dünyasını zenginleştiren verimli yaratıcılık; Maladaptive Daydreaming ile beraber ulaşılması zor ve gerçeklikten fazla uzaklaşan bir duruma dönüşebilir.

Maladaptive Daydreaming ve ilişkiler

Maladaptive Daydreaming insanları sosyal yaşamından, insan ilişkilerinden ve hayatın diğer uzantılarından koparan ve soyutlayan psikolojik hastalıklardandır. Zira sürekli hayal dünyasında yaşayan bir arkadaş ya da partner herkes için zor olacaktır. 

Öncelikle ikili ilişkileri ele alırsak; sürekli hayal kuran, saatlerini buna ayıran ve hatta hayal dünyasında yaşayan bir insanın ilişkinin gerçek yönlerine, ilişkide olduğu insana vakit ayırması oldukça zordur. Bunun yanında; odağının da tamamen hayallerinde olduğunu düşünürsek Maladaptive Daydreaming hastası kişilerin bir ilişki motivasyonuna sahip olmaları oldukça zordur. Bu açıdan hem kendisi için hem de karşı taraf için ilişkiyi devam ettirmek oldukça zorlaşacaktır.

Arkadaşlık ilişkisini de ikili ilişkileri etkilediği kadar olmasa da, etkileyeceği açıktır. Zira Maladaptive Daydreaming yaşayan kişi bir süre sonra arkadaşları ile ortak bir aktiviteye katılmak için zaman ayıramayacak ve arkadaşlarıyla olan sosyal hayatından tamamiyle uzaklaşacaktır. 

Maladaptive Daydreaming ve İş Hayatı

Maladaptive Daydreaming, diğer adıyla uyumsuz hayal kurma; kişiyi günlük yaşam aktivitelerinden koparabilir. Dolayısıyla Maladaptive Daydreaming hastası bir bireyin saatlerini çalışmaya odaklanarak geçirmesi onun hayal kurmadan saatler harcaması demektir ki bu onun için oldukça zor olacaktır. 

Bu durumda Maladaptive Daydreaming hastalığı olan bir çalışanın verimli bir şekilde görevlerini yerine getirmesini beklemek de zor olacaktır. 

Maladaptive Daydreaming ve Eğitim

Günümüzde eğitim sisteminin ilkokul, ortaokul ve lise için 40 dakikalık dersler ve 10 dakikalık teneffüsler şeklinde düzenlendiği düşünülürse bu düzen öğrencinin 40 dakika boyunca dikkatini derse vermesi gerektiği anlamına gelmektedir. 

Böyle bir durum psikolojik sağlığı yerinde olan öğrenciler için elverişlidir ancak Maladaptive Daydreaming gibi büyük ölçüde odak sorununa yol açan ve hatta kişiyi odak gerektiren tüm işlerden soyutlanma noktasına getiren bir hastalığa sahip öğrencilerin 40 dakika boyunca hayal kurma dürtüsüne engel olarak derse odaklanmasını beklemek anlamsız olacaktır. 

Bir diğer yönüyle okulda verilen ödevini yaparken de öğrencinin verilen ödeve bağlı olarak değişse de belli bir vaktini ödeve ayırması, ayrıca gördüğü derslerden sınav yapıldığında yine bir vaktini sınava ayırması ve odaklanarak ödevini yapması veya sınavını çözmesi gerekir. Eğitim hayatının bu yönü de Maladaptive Daydreaming hastalığı olan öğrenciler açısından zorlayıcı olacaktır. 

Maladaptive Daydreaming ve Spor

Spor insan hayatına birçok olumlu katkıda bulunur. Bu katkılardan biri de konsantrasyonu artırmasıdır. Spor ve odaklanma yeteneğinin birbirini destekleyen iki faktör olduğunu da söyleyebiliriz. Zira spora başlamak ve devam etmek ilk başlarda konsantrasyon gerektirirken; spor yapmak da zamanla konsantrasyonu artırmaya büyük ölçüde katkıda bulunur. 

Bu ölçüde Maladaptive Daydreaming hastaları için başlangıçta spor yapmak zor olabilecekse de zamanla sporun; uyumsuz hayal kurmayı kontrol altına alma sürecine büyük katkılarda bulunabileceğini söyleyebiliriz. 

Maladaptive Daydreaming ve Uyku 

Maladaptive Daydreaming; kişilerde gün içinde neden olduğu hayal kurma dürtüsünün yanında geceleri de kişinin uykuya dalmakta zorluk çekmesine neden olacak derecede uyumsuz hayal kurma dürtüsüne neden olabilmektedir. Bu nedenle Maladaptive Daydreaming hastalığına sahip olan bireyler bundan kurtulmak için adım atmadıkları sürece uykusuzluk çekebilir ve uykusuzluğun neden olabileceği hem psikolojik hastalıkların hem de diğer hastalıkların kapısını aralayabilirler. 

Maladaptive Daydreaming ve Sağlık 

Maladaptive Daydreaming birçok psikolojik rahatsızlıkla bağlantılıdır. Örneğin depresyonu ele alırsak bazı kişiler depresyonundan kaçmak amacıyla hayal kurmaya başlayıp bunu Maladaptive Daydreaming hastalığına kadar ilerletebilirken; Maladaptive Daydreaming’in gerçek hayattan ve insanlardan soyutlanma etkisi nedeniyle daha derin bir depresyonun içine düşebilirler. Diğer psikolojik hastalıklarla (obsesif kompulsif bozukluk (OKB), anksiyete bozuklukları, dikkat eksikliği vs.) Maladaptive Daydreaming’in ilişkisi benzerdir. 

Bunun dışında uykusuzluğun neden olabileceği hastalıklar da Maladaptive Daydreaming’in dolaylı sonuçlarındandır. Bunun nedeni yukarıda da sözünü ettiğimiz gibi Maladaptive Daydreaming’in uykusuzluğa yol açmasıdır. 

Maladaptive Daydreaming İçin Ne Yapmalıyım?

Maladaptive Daydreaming için net olarak belirlenen bir destek yöntemi bulunmamaktadır. Yönteme doktor hastayı gözlemleyerek ve genellikle hastanın sağlık geçmişini, Maladaptive Daydreaming ile ilişkili olan psikolojik rahatsızlıkları, hastalığın durumunu vs. göz önünde bulundurarak karar verir. 

Bunun dışında sizin bireysel olarak atabileceğiniz adımlar da elbette vardır. Bunlara:

• Hayal kurma dürtüsü geldiğinde hemen dikkatinizi başka bir yöne vermenizi sağlayacak, uygulaması ve ulaşması kolay bir hobi edinmenizi, 
• Arkadaşlarınızı, ailenizi veya partnerinizi konu hakkında bilgilendirerek desteklerini kabul etmenizi,
• Spor, dans gibi odağı arttıran aktivitelerden yardım almanızı,
• Maladaptive Daydreaming’e neden olduğunu düşündüğünüz psikolojik durumunuz hakkında çalışmalar yapmanızı örnek verebiliriz. 

Bunlar dışında terapinin de Maladaptive Daydreaming’den kurtulma sürecine sunacağı katkılar yadsınamaz düzeydedir. Günümüzde Maladaptive Daydreaming konusunda en çok başvurulan ve öne çıkan terapi türü bilişsel davranışçı terapidir. 

Bilişsel Davranışçı Terapi düşünceleri ve davranışları olumlu yöne çevirmeye odaklanan terapi türlerindendir. Bunu yaparken öncelikle olumsuz düşünce ve davranış kalıplarınızın kaynağını ve böylece Maladaptive Daydreaming’e neden olan etkenleri tespit ederek sonrasında bu etkenlerin sizdeki etkilerini olumlu yönde değiştirecektir.