Psikoteknik Belgesi Nedir? Kimler, Neden Almalı?

İçindekiler

Ticari araç sürücüleri tarafından alınması zorunlu hale gelen psikoteknik belgesi, genel anlamıyla trafiğe çıkan sürücünün trafikte geçirdiği süre boyunca hafıza, hız kontrolü, öfke kontrolü gibi durumlar karşından davranışlarını ve tepkilerini ölçmek için uygulanan bir değerlendirme sistemidir. Bu sistem, psikolojik ve bedensel özelliklerin ölçümünü yaptığı için her sürücünün edinmesi oldukça önemlidir.

Belirlenmiş kurumlar ve kuruluşlardan alınabilen psikoteknik belgesi için uzun sürecek sınavlara girilmesi gerekmez. Ticari araç kullanıcılarının uzman psikologların gözleminde girecekleri simülatör eğitimlerinin ardından uygulanan algı testleri ile alabilecekleri bir belgedir.

Psikoteknik Belgesi Nedir?

Araç sürücülerinin alması gereken önemli belgelerden biri olan psikoteknik belgesi, sürücünün dikkat dağınıklığını, algısını, hafızasını ve muhakeme yeteneğini kontrol edebilmek amacıyla yapılan bir test sonucu verilir. Bunların yanı sıra motor becerilerini, tepki hızını ve vücut koordinasyon becerisini içerek bu teknik, araç kullanan herkes için önemlidir. Ancak özellikle ticari araç kullanan kişiler için ayrıca önemli olduğunu söylemek mümkündür.

Ticari araç kullanan kişiler için zorunlu olan psikoteknik belgesi saldırganlık, kontrol ve beklenmedik bir duruma karşı gösterilen davranışları kapsar. Bu yöntem ile araç kullanan kişilerin standartlara uygun bir sürücü olma potansiyelleri ölçülür.  Psikoteknik belgesi, sadece sürücü için değil trafikteki diğer araç kullanıcıları ve yayaların güvenliği için de oldukça önemlidir. Ticari araç kullanan şoförlerin özellikle uzun seyahatler sonunda psikolojik durumlarını kontrol altına alabilmek için gerekli bir değerlendirme sistemidir.

Ticari araç şoförlerinin, şoförlük mesleği bakımından bedeni ve psikoteknik açıdan sağlıklı olduklarını gösteren bir sağlık raporunu, yetkili sağlık kuruluşlarından her beş yılda bir almaları 4925 sayılı karayolu taşıma yönetmeliği 34’üncü madde, e bendi gereği yasal olarak zorunludur.

Psikoteknik Testi Neleri Ölçer?

Psikoteknik testi ortalama 1 saat kadar sürer ve test mutlaka birpsikolog eşliğinde gerçekleştirilir. Test, Sağlık Bakanlığının kabul ettiği test cihazlarında belli kurallara göre uygulanır. Ticari araç sürücülerinin girmesi zorunlu hale gelen bu test şunları ölçer;

• Görsel algı
• Görsel bellek
• El-ayak koordinasyonu
• Psikomotor beceriler
• Refleksler
• Dikkat
• Çevresel görüş

Adaylar bir psikolog eşliğinde girdikleri bu testte başarılı oldukları takdirde, katılımcı psikolog e-imza ile onay verir. Ancak  bu testte başarılı olan kişilerin psikoteknik belgesini e-devlette görebilmesi için psikolog onayından sonra mutlaka bir psikiyatrist onayı alması da gerekir. Bu sebeple adaylar, e-imza yetkisi olan bir psikiyatriste gidip muayene olurlar. Eğer uzman psikiyatrist de adayları yeterli görürse e-imza onayı verir. Bunun ardından adaylar belgelerini e-devletten görüntüleyebilirler. Bu test ve onay aşamasının sonrasında 5 yıl süreyle ticari araç  kullanmaya devam edebilirler.

Psikoteknik Belgesini Kimler Alır?

2918 sayılı karayolları taşıma yönetmeliğine göre, ticari araç kullanan sürücülerinin yeterlilik sınavından geçmesini zorunlu hale gelmiştir. Psikoteknik raporu uzun ve zorlu yolculuklar yapan ticari araç sürücülerinin motor becerileri ve psikolojik durumlarının zarar görmemesi için ortalama 1 saat süren testler aracılığı ile alınan bir belgedir. Sürücü adaylarının ticari araç sürücülüğü yapabilmesi için usul ve esaslara uygun yerlerden psikoteknik raporu alması zorunludur.

Psikoteknik Belgesi İçin Gerekli Evraklar Nelerdir?

Ticari araç sürücülerinin psikoteknik belgesi alabilmek için hazırlaması gereken evraklar şu şekildedir;

• Ehliyet fotokopisi
• Nüfus cüzdanı fotokopisi
• Ehliyet iadesi için başvurulduysa ceza tutanağının fotokopisi
• Türk vatandaşı olmayan kişiler için ise il göç idaresinden oturma izni

Psikoteknik Belgesi Almak Kimlere Zorunludur?

Psikoteknik belgesi almanın zorunlu olduğu kişiler şu şekildedir;

• Taksi sürücüleri,
• Kamyon ve tır sürücüleri,
• Öğrenci servisi kullanan sürücüler,
• Otobüs şoförleri,
• Personel taşımacılığı yapan şoförler,
• Minibüs, dolmuş gibi toplu taşıma kullanan sürücüler,
• Her türlü ticari taşıma yapan sürücüler.

Psikoteknik Belgesi Nereden Alınır?

Türkiye karayolları taşıma yönetmeliğinin gereğince zorunlu tutulan psikoteknik belgesi, ücret karşılığında belli sürücü kursları ve kurumları tarafından alınabilir. Bu konudaki dersler ve sınavlar düzenli olarak ve belirli tarihlerde yapılır. Uygulamalar ile sınavın içerikleri araç kullanan kişilerin motor becerilerini ölçecek şekilde uzmanlar tarafından düzenlenir.

Sürücülerin psikolog eşliğinde girdiği bu test sonucunda, psikoteknik becerileri yeterince gelişmemiş ve trafik kurallarını ihlal etme potansiyeli gösteren sürücü adayları, gerekli belgeyi alamazlar. Bu sebeple de ticari araç kullanmaları mümkün olmaz. Psikoteknik belgesi alınabilmesi için ticari araç sürücülerinin bedensel ve psikolojik testlerde ve sınavlarda aksatmadan ilerlemeleri ve sınavları geçmeleri gerekir.

Psikoteknik Belgesi Ne Kadar Sürede Alınır?

Psikoteknik belgesi almak, kısa süren bir işlemdir ancak sadece sürücülerinin performans ve katılımlarının sonucunda alınabilen bir belgedir. Belgeyi almak isteyen sürücüler kurum tarafından sunulan simülasyona düzenli bir şekilde katılım sağladıkları ve testi geçtikleri takdirde oldukça kısa zamanda belgelerini alabilirler. Bu süre genellikle 1 ile 3 hafta arasında değişir. Ancak acil durumlarda 1 iş günü içerisinde dahi teslim edilmesi mümkündür.

Ayrıca, işverenlerin, çalışanları için başvuru yaptığı psikoteknik testlerin sonuçları mutlaka belge için başvuruyu yapan şirketin sistemine de gönderilir. Yani, sürücünün aldığı psikoteknik belgesi işverene de açık bir belge niteliği taşır.

Psikoteknik Belgesi Ücreti Ne Kadardır?

Psikoteknik belgesi, Türkiye'deki yasal sürece uygun olarak kurum tarafından fiyatlandırılan bir belgedir. Ortalama olarak ücreti 180 ile 250 lira arasında bir rakama sahiptir.

Psikoteknik belgesi ücreti belirlenirken belgeyi veren kurumun kendi politikasına göre belirlenebilir. Bu fiyat belirlenirken İl Sağlık Müdürlüğünün belirlediği taban fiyatın altına düşülmesi mümkün değildir. Bazı kurumlar test sürecini ücretlendirdiği için, belge başvurusu yaptığınız zaman ücreti de ödemeniz gerekmektedir. Eğer teste girip başarısız olduysanız ücretler geri ödenmez. Bu nedenle kurumların sözleşmelerini dikkatli okumanız ve gerçek dışı vaatte bulunan kurumlara itibar etmemeniz tavsiye edilir. Ödenmesi gereken ücret genellikle testten önce alınır ve aynı gün içerisinde testlere girilir.

Psikoteknik Belgesi Kaç Yıl Geçerlidir?

Ticari araç kullanan kişilerin belirli bir zaman içinde psikolojik olarak yıpranma ihtimalleri ya da hastalık geçirme olasılıkları da göz önüne alındığı için; uluslararası eşya ve yük taşımacılığı, uluslararası yolcu taşımacılığı ve şehirlerarası eşya, yük ve yolcu taşımacılığı yapan sürücüler için psikoteknik belgesi, 5 yılda bir yenilenmesi gereken bir belgedir. Sürücülerin günlük çalışma performansları ve yolculuk etme süreleri de düşünülerek tekrarlanan bu testler her 5 yılda bir kurum ve kuruluşlar tarafından yinelenebilir. Her 5 yılda bir yenilenmesi gereken bu belge, 5 yıl sonunda zamanını doldurmuş olacağı için yasal hakları da tamamen bitmiş olacaktır.

Trafikteki algı düzeyinizin ve motor becerilerin kişinin hayatı boyunca devam etmesi pek mümkün olmayabilir. Bu sebeple 5 yılda bir yenilenmesi gereken belgeyi sonraki alışlarınızda da aynı ilk seferde olduğu gibi simülatör sınavlarına girmeniz gerekir. Aynı sınavlardan tekrar geçmeniz, motor becerilerinizin, saldırganlık potansiyelinizin ve psikolojik durumunuzun kurumda bulunan uzman psikologlar tarafından tekrar gözlenmesi ve belgenin buna göre yenilenmesi gerekir.

Ayrıca, psikoteknik belgesi yenileme süreci, aynı simülatör sistemi ile gerçekleşmez. Her seferinde trafik koşulları ve teknolojinin değişimi de göz önünde bulundurulur ve buna uygun değişiklikler yapılır. Ticari araç sürücüleri her seferinde aynı sınava tabi tutulmaz, sürekli farklı eğitim yöntemleri ve simülatör programları ile sınavlara girmeleri ve mesleklerine devam edebilmeleri içi bu sınavlarda başarılı olmaları gerekir.