Oyun Ve Aile Terapisini Eve Taşıyın: Filial Terapi Nedir?

Çocukların kendilerine has bir iletişim türü olan oyunu bir ebeveyn olarak anlamak, yeniden yapılandırmak ve çocuğunuzla bağınızı kuvvetlendirmek için bir imkanınız olduğunu biliyor muydunuz?

Uzmanlarca uygulanan oyun terapisi ve ailesi terapisinin iyileştirici birleşiminin yine uzmanlarca ebeveynlere verilen eğitim sayesinde evde de çocuk ile ebeveyn arasında yapılmasına izin veren terapi yöntemi olan filial oyun terapisinin ne olduğuna ve ne işe yaradığına gelin beraber bakalım.

Daha fazla bilgi almak ve Psikolog Ofisi uzmanlarıyla görüşmek için istediğiniz zaman ve yerde, ister görüntülü ister sesli olarak alabileceğiniz online terapi seansı ile uzmanlarla iletişime geçebilir, aklınızdaki soruların cevaplarına ulaşabilir ve çocuğunuz ile olan ilişkinizi daha sağlıklı bir hale getirebilirsiniz.

Çocuk Gelişiminde Ailenin Rolü ve Önemi Nedir?

Aile, çocuğun içine doğup büyüdüğü ilk sosyal çevredir. İlk sosyal deneyimlerini aile ortamında yaşar ve yoğun bir etkileşim içerisindedir bu yüzden de çocuğun gelişiminde birinci derece önem taşır. Çocuk, aile ortamındaki sosyal gelişimini belli bir yaşa geldikten sonra dış dünyayla yansıtmaya başlar çünkü bildiği tek iletişim yolu ailesinde ne gördüğüdür.

Birçok çocuk gelişimci ve psikoloji uzmanı, çocuğun aileyle ve ailenin çocukla iletişiminin hayat boyunca etkilerini gösterdiğini öne sürmüş ve bunu kanıtlamıştır. Doğru iletişim kurma yolları, bağlanma şekilleri, sorun çözme becerileri ve çok daha fazlasından sorumlu olan başlıca kurum aile olarak kabul edilir.

Çocuklar dünyayı ve hayatlarını aileleri üzerinden görür ve keşfeder. Aile üyeleriyle sağlıklı bir iletişim kurabilen bir çocuk için dünya da hayat da güzel ve mutluluk doludur, çünkü bilir ki ailesi onun yanında olacaktır. 

Ancak aile üyeleriyle iletişimde zorlanan bir çocuk için durum ne yazık ki tam tersidir çünkü tamamen yabancısı olduğu dünyayla ilgili hiçbir şey öğrenmemiştir. Bu yüzden de korkar ve gerilir ki bu durum da çevresi ile iletişiminden dünyayı görüş tarzına kadar her şeyi farklı kılar.

Oyun Nedir?

Platon’un da dediği gibi ‘’Biriyle bir saat oyun oynayarak, bir yıl konuşmaktan daha fazla şey öğrenirsiniz’’ , çünkü oyun, kişinin karakterini inşa etmesindeki en büyük katkılardandır ve karşımızdakini en iyi oyun oynarken tanıyabiliriz.

Kuşlar uçar, balıklar yüzer, çocuklar oyun oynar.

- Gary L. Landreth

Çocuğun hem fiziksel hem bilişsel hem de psikolojik gelişimini doğrudan etkileyen aktiviteler bütününe oyun ismi verilir. Biz yetişkinler için işten bir kaçış yolu olarak görülse de oyun aslında çocuklar için ciddi, önemli, zevkli ve etkili bir öğrenme yoludur. Oyun oynamak, çocuğun hayatında yemek, içmek ve uyumak kadar temel bir davranış ve uğraştır.

Çocuğun Gelişiminde Oyunun Önemi Nedir?

Çocuk, oyun aracılığıyla yalnızca eğlenmez, kendini ve çevresini keşfetmeye başlar, duygularını dışa vurur. Yaşadığı kültür ve toplumun görgü ve ahlak kurallarını, hangi ortamda neyin doğru neyin yanlış olduğunu oyununa yansıtarak öğrenmeye çalışan çocuk, kendi gözünden yetişkinlerin dünyasını yaratarak işlerin nasıl gittiğini deneme yanılma yoluyla deneyimlediği için öğrenmeyi daha kalıcı bir yolla başarmış olur.

Oyun, çocuğun kullandığı sembolik bir dildir ve bu dili doğru anladığınız sürece çocuk ile sağlıklı bir iletişim içerisinde kalarak bağınızı daha da güçlendirebilir, çocuğun ilerleyen yaşam sürecinde de bu bağın yararını görmesini sağlayabilirsiniz.

Çocuğun özgürlüğünü ilan etmesi için alan sağlayan oyun, çocuk ve çocuğun karakter yapısı hakkında bilgi sahibi olmamıza büyük bir yardımcıdır. Grup halinde oyun oynayan çocukları dikkatlice izlerseniz kimin lider konumunda olduğunu, kimin karakterinde buna yatkınlık olduğunu görmek mümkündür.

Filial Terapi Nedir?

Filial kelimesi Latin kökenlidir ve evlat, evlat ile ilgili olan anlamına gelir. Anne – baba ve evlat arasındaki bağ, ilişki ve bunların geliştirilmesi için yeniden yapılandırılmasıdır.

1960’lı yıllarda Dr. Louise Guerney ve Dr. Bernard Guerney tarafından duygu ve davranış bozuklukları olan çocukları tedavi etmek amacıyla grup terapisi modeline dayanarak geliştirilmiş, kanıta dayalı bir uygulamalı terapi yöntemidir. VanFleet tarafından 2005-2011 yılları arasında bireysel ailelerle gerçekleştirmek üzere uyarlanmıştır.

Oyun terapisi ile aile terapisinin birleştirilmiş hali olarak özetleyebileceğimiz filial terapi, oyun terapisine ebeveynlerin de bilinçli bir şekilde katılması ve bunu ilerleyen dönemlerde de tekrarlayabilecek şekilde eğitilmesini amaçlayan psiko eğitimsel bir yaklaşımla geliştirilmiş bir terapi yöntemidir.

Oyun terapisinin normal oyundan farklı olarak çocuğa iyileşme sağladığı gerçeğinin üzerine gidilerek geliştirilmiş bu terapi tekniği için gerekli eğitimi alan ebeveynler çocuklarının oyunlarını anlayıp yeniden yapılandırarak bağlarını kuvvetlendirebilir ve bu durum çocuğun bütün hayatında köklü bir değişimin yolunu hazırlar.

Filial Terapinin Diğer Terapilerden Farkı Nedir?

Birçok terapi modelinin temelinde terapist, terapi sürecinde doğrudan danışanla görüşür. Bunu oyun terapisi modelinde ele alacak olursak, oyun terapisi sürecinde oyun terapisti direkt çocuk ile terapi gerçekleştirirken anne ve baba ile terapi başında veya sonunda görüşürken filial terapide anne, baba ve terapist bir ekip olarak çalışır.

Diğer terapilerde iletişim çocuk ile uzman arasındayken burada iletişim alanında uzman bir terapistten filial oyun terapisi eğitimi alan ebeveyn ile çocuk arasında gerçekleşir. Filial oyun terapisi ile çocuğun yalnızca ebeveynleriyle değil bütün aile fertleriyle ilişkilerini geliştirmeyi amaçlar çünkü aile içerisinde kendini ifade edebilen çocuklar, dış dünyada da iletişim kurma, sorun çözme ve yaşam becerileri gelişmiş çocuklar olarak yetişir ve hayatları boyunca bunun etkisini görürler.

Kimler Filial Terapi Eğitimlerine Katılabilir?

2- 12 yaş grubu arası çocuğu olan ve çocuğuyla bağını oyun ile yeniden yapılandırarak daha fazla güçlendirmek isteyen her ebeveyn filial terapi eğitimi alabilir.

Oyun terapisinin bir dalı olan filial terapinin 2 yaşından küçük çocuklarda tercih edilmemesinin sebebi, 2 yaşından küçük çocuklarda henüz sembolik oyun döneminin başlamamış olmasıdır yani oyun henüz onlar için bir iletişim aracı değil, keşif aracıdır ve analiz etmeniz gereken bir durum yoktur.

Filial Terapi Uygulamak İçin Ne Yapılması Gerekir ve Eğitim Süreci Nasıldır?

Oyun terapistliği unvanları olan psikoloji uzmanları tarafından verilen 10 hafta boyunca haftada 1 gün 90 dakika süren eğitim oturumlarından oluşan eğitimi ve eğitimin sonundaki süper vizyonu başarılı bir şekilde tamamlayan ebeveynler, çocuklarına filial terapi uygulayabilirler.

Filial oyun terapisi eğitimi alan ebeveynler önce terapi odasında ardından evde yoğun bir eğitim ve süper vizyon süreci ile öğrendikleri ve geliştirdikleri becerileri hayatlarına entegre etmelerini sağlamaya yardımcı olur.

Filial Terapinin Amacı Nedir?

Çocuk ile ebeveyn arasındaki bağı güçlendirmek, gerektiği durumlarda yeniden yapılandırma üzerine yoğunlaşır. Çocuk ile ebeveynler arasındaki bağın sağlamlığı, çocuğun iç ve dış dünyasındaki sorunları çözebilmesini doğrudan etkiler.

Filial terapinin uygulanan özel saatinde çocuğa verilen sen değerlisin, anlaşılıyorsun, duyuluyorsun, saygı görmeye değersin mesajları sayesinde çocuğun o zamandaki ve gelecek hayatındaki tutumlarını etkiler.

Filial Terapinin Avantajları Nelerdir?

• Hiçbir uzman, çocuğu ebeveynleri kadar yakından tanıyamayacağı ve sürekli beraber olamayacağı için ailenin filial terapi eğitimi alması daha net ve hızlı sonuç verir.
• Anne ve babalar için zor bir konu olan oyun oynama, çocuğun kurduğu oyunu anlamlandırmayı özel oyun görüşmeleri sürecinde keşfeder ve oyun aracılığıyla iletişim becerisinde gelişim sağlar.
• Anne ve baba çocuğun hayatındaki en önemli bireyler olduğu için çocuklar daha istekli bir tutum içerisindedirler.

Filial Terapi Hangi Durumlarda Tercih Edilir?

• Kaygı ve stres yaşayan çocuklar,
• Mükemmeliyetçilik sorunu olan çocuklar,
• Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) yaşayan çocuklar,
• Davranış sorunları olan çocuklar,
• Ebeveynleri boşanma sürecinde olan veya boşanmış olan çocuklar,
• Kardeşine alışmakta zorluk çeken veya kıskanan çocuklar,
• Tek ebeveyni olan çocuklar,
• Depresyon yaşayan çocuklar,
• Gelişimsel sorunları olan çocuklar,
• Travma veya kayıp yaşamış çocuklar,
• Evlat edinilmiş ve ailesi ile bağlanma problemi yaşayan çocuklar,
• Kronik rahatsızlıkları olan çocuklar,
• İstismara uğramış çocuklar,
• Tuvalet sorunları yaşayan çocuklar,
• Bağlanma sorunları yaşayan çocuklar.

Neredeyse bütün sorunların sebebi veya sorunun hafiflemesini önleyen durum iletişim kopukluğudur. İletişim bağı bir kez zedelendikten sonra çocuk, kendi sorunlarını kendi çözmeye çalışabilir ve bunda başarısız olduğu takdirde psikolojik bir çöküntü dönemine girerek kendini dış dünyadan ve ailesinden soyutlayabilir. 

Ama filial oyun terapisinin temeli ebeveyn ile çocuk arasındaki bağ ve iletişimi oyun ve oyuncaklar üzerinden kurmaya dayandığı için büyük ölçüde işe yarayacaktır. Daha profesyonel bir yardım gerektiğini düşündüğünüz durumlarda psikoloji uzmanlarına başvurarak çözümü daha kalıcı bir hale getirebilirsiniz.

Filial Terapinin Uygulama Süreci Nasıldır?

Ebeveyn ve çocukla bir araya gelen oyun terapisti, yaklaşık 30 dakika süren filial oyun terapisi eğitim sürecinde bir araya gelir. Filial terapi eğitimini tamamlayan ebeveynler çocuklarının kullandığı oyun ve oyuncak dilini daha iyi bir şekilde anladıkları için oyun saatinin evde olması, terapinin kalitesini etkilemez ve istenilen sonuçları verme ihtimali çok yüksektir çünkü çocuk evinde rahattır ve gergin hissetmez.

En iyi sonucu almak için filial oyun terapisi uyguladığınız süre zarfında çocuğa övgüde bulunma, çocuğun kurduğu oyun hakkında olumlu ya da olumsuz yorumda bulunma gibi davranışlarından kaçınılmalıdır. Unutulmamalıdır ki bu süreçte oyun bir öğrenme veya öğretme aracı değil paylaşım ve iletişim aracıdır.

Çocuğun davranışlarını ve seçimlerini etkileyecek her davranıştan olabildiğince uzak durarak sağlıklı iletişim kurmak istediğinizi, çocuğu duyduğunuzu, anladığınızı ve ona saygı duyduğunuzu çocuğa hissettirmelisiniz. 

Oyununa her karışıldığında, çocuk kendi iç dünyasına dönmeyi tercih edebilir çünkü zaten beni dinlemiyorlar, onların istediğini yapmamı istiyorlar benim istediğimin, anlatmaya çalıştığım şeyin bir önemi yok gibi fikre kapılabilir ve çocuğunuz ile aranızdaki bağı zedeleyen bu durum çocuk ile dış dünyanın ilişkisine de yansır.

Filial terapi, çocukla her oynadığınız oyunda kullanmanız gereken bir yaklaşım değildir, haftada  bir gün 30 dakika kadar süren özel oyun saati yeterlidir. Ebeveynler filial terapi eğitim sürecinde terapi uygulamak için 4 temel beceriyi öğrenir ve geliştirir. Bu beceriler:

1. Yapılandırma

Özel oyun seanslarının başlangıcını ve bitimini çocuğa bildirmeyi içerir. Çocuk sürecin başını ve sonunu bildiği veya tahmin edebildiği için gergin hissetmeyi bırakıp oyuna daha kolay yoğunlaşabilir.

1. Empatik Dinleme ve Karşılık Verme

Çocuğa yönlendirici olmayan bir üslupla nasıl bir yol izleneceğini, duygularını nasıl farkına varabileceğini ve gerektiği takdirde bu duyguyu çocuğa sağlıklı bir şekilde nasıl yansıtmaları gerektiğini öğrenme temellidir.

Empatik karşılık aldığını gören çocuklar, anlaşıldıklarını daha fazla hissettikleri için değerli hisseder ve ebeveynlerine daha güvenli bir şekilde bağlanır. Çocukta oluşan ‘’ne olursa olsun, ailem beni anlar, yargılamadan dinler’’ algısı ebeveyn ve çocuk ilişkisinde büyük bir etkiye sahiptir.

1. Çocuğun Liderliğini Takip Etme

Oyunun kurucusu çocuktur çünkü iletişim yolu olarak oyunu kullanır. Eğer oyunu ebeveyn kurmaya çalışır ve kontrolü elinde tutmaya çalışırsa filial terapi başarılı gerçekleşemez çünkü çocuğun iletişim kanalları ele geçirilmiş olur.

1. Sınır Koyma

Oyunun kontrolü çocuğa da ait olsa, oyunun amacının iletişimi aştığı ve daha çok zarar veren bir duruma döndüğünde ebeveyn bir sınır koymalı ve çocuğa seçenekler sunmalıdır.

1. Oyun Temalarını Anlama

Çocuğun oyunun dilini anlamada ana konudur. Hangi oyuncak kimi temsil eder, kimin hangi davranışını nasıl görüyor, kime aslında ne demek istiyor gibi soruların cevabını anlamanıza ve doğru iletişime geçmenizi sağlayacak olan beceridir.

Filial Terapi Seansında Oyuncak Seçimi Nasıl Olmalıdır?

Özel oyun saatinde kullanılan oyuncakların normal oyun saatinde kullanılmaması gerekir çünkü o oyuncak artık basit bir oyun aracı değil, bir semboldür. Sembol olarak kullanılmış bir oyuncağın normal oyunda da kullanılması çocuğa karışık mesajlar vererek kafasını karıştırabilir.

Özel oyun saati oyuncakları, oyun terapisinde kullanılan oyuncakla benzer olduğu takdirde neyi temsil ettiklerini anlamak daha kolay olacaktır. Hangi oyuncağın ne anlama geldiğini, oyun terapistlerinin nasıl analiz yaptığını öğrenmek için ‘’Çocuklar İçin En Yararlı Terapi: Oyun Terapisi’’ içeriğimizi okuyabilirsiniz.

Filial Terapide Kullanabileceğiniz Oyun Terapisi Metotları Nelerdir?

• Kil/ oyun hamuru
• Kuklalar
• Sanat terapisi
• Çizim/ Resim
• Müzik terapisi
• Kum oyunu (kum terapisi, oyun terapisinin alt kollarından biridir.)
• Oyuncaklar
• Dramatik oyun gibi oyun terapisi metotları kullanabilirsiniz ancak öncesinde eğitim aldığınız uzmandan bu konularda bilgi alarak temel bilgilere sahip olmanız gerekir.

Filial Terapiyi Oluşturan Temel Kuramlar Nelerdir?

Birçok terapi yöntemi gibi Filial terapi de aslında birden fazla terapinin iyileştirici yönlerinin bir terapide toplanmış hali olarak açıklanabilir.

Filial oyun terapisini içerisinde oyun terapisi, bağlanma kuramı, aile sistemleri kuramı ve bilişsel davranışçı terapi ve aile terapisinin parçalarını taşıyan, tamamlanan bir yapboz gibi düşünebiliriz.

Çocuk Merkezli Oyun Terapisi (ÇMOT)

• Çocuğun büyüme, olgunlaşma, gelişme, kendini yönlendirme, kendini gerçekleştirme adına  doğuştan gelen bir kapasite ve yeteneğe sahip olduğu inancını yansıtır.
• Çocuğun kendisini, dış dünyayı ve iç dünyasını tanıması için güvenli ve elverişli ortam yaratır.
• Terapötik oyun ve ilişkinin iyileştiriciliğine inanır.
• Çocukla geçirilen süreyi önemser.
• Çocuğun hayatı nasıl algıladığını anlamayı hedefleyerek değiştirilmesi gereken algıları sağlıklı algılarla değiştirmek üzerine çalışır.

Bağlanma Kuramı

• Filial terapinin temel amaçlarından biri de ebeveyn ile çocuk arasındaki güvenli bağlanma stilinin oluşturulmasıdır.
• Çocuk henüz anne karnındayken annesiyle bağ kurmaya başlar, dünyaya geldiğinde aralarındaki bu bağlanma stili gelişir ve çocuğun dış dünyayla bütün ilişkileri bu bağlanma stili etrafında şekillenir.
• Filial terapi yöntemiyle aile, çocuğu hiçbir koşulda sorgulayıp yargılamadığını hissettirerek çocuk tarafından ‘’Güvenli Üs’’ olarak kabul edilmesi amaçlanır. Böylece çocuk istismar gibi büyük etkileri olan durumlarda dahi ailesiyle korkmadan konuşur ve daha kolay, daha az hasarla travmalarını atlatmaya meyillidir.

Aile Sistemleri Kuramı

• Filial oyun terapisi anlayışı, çocuğun psikososyal sorunlarını ancak ailesiyle doğru iletişime geçip, aralarındaki bağı güçlendirdiği takdirde daha kolay çözebileceği görüşüne dayanır.
• En iyi sonuçlar için tüm aile bireyleri filial terapi sürecinin bir parçası olmalı, işbirliği içerisinde bir çalışma içerisinde olmalıdır çünkü aile bireyleri arasındaki tutarsızlık, çocuğun kafasını karıştıracağı için iletişimi ve güvenli bağlanma stilini zedeler.
• Amaç kesinlikle ailenin çocukta değiştirmek istediği davranışların yok edilmesi değil, aradaki bağın güçlendirilmesidir. Aile içerisindeki güçlü bağlar sandığınızdan çok daha fazla durumu değiştirecek ve iyi yönde etkileyecektir.

Bilişsel Davranışçı Yaklaşımlar

• Filial oyun terapisinin uygulama teknikleri bilişsel davranışçı terapi (BDT) teknikleri çerçevesinde şekillenmiştir ve büyük ölçüde birbirlerini etkilerler.
• Filial oyun terapisi süreci ile bilişsel davranışçı terapi (BDT) süreci birbirine benzer bir yol izler. Başardıkça bir adım daha ileri atma şeklinde ilerleyen bu terapi sürecinde aileler ancak bir konuyu başardıktan sonra bir sonrakine geçebilirler çünkü olaylar birbirini tetikleyerek adeta bir domino etkisiyle yayılır görüşüne dayanır.

Filial Terapi Sürecinde Ebeveynler Ne Öğrenir?

• Çocuklarının gelişim süreçlerinin özelliklerini,
• Çocuk gelişimi alanındaki farklı görüşleri ve işleyişlerini,
• Çocukları için bir takım olarak hareket edebilmeyi,
• Çocuklarının duygularını anlatma yolunu,
• Çocuklarının oyunlarının sembolik analizlerini yapmayı,
• Empatik bir şekilde tepki vermeyi,
• Çocuklarında nasıl özsaygı oluşturacaklarını,
• Çocuklarına nasıl sorumluluk duygusunu ve kendilerini kontrol etme güdülerini aşılamaları gerektiğini,
• Terapisel sınırlar çizmeyi öğrenir.

Filial Terapi Sürecinde Çocuk Ne Öğrenir?

• Olduğu halde olmanın bir sorun olmadığını,
• Ebeveynleriyle iletişime geçtiğinde ne olursa olsun yargılanmadan dinleneceğini,
• Beceri sahibi olduğunu ve potansiyelini nasıl keşfedip doğru kullanacağını,
• Özel ve önemli olduğunu,
• Ebeveynleri tarafından anlaşıldığını,
• Ebeveynleri başta olmak üzere dış dünya tarafından kabul edildiğini,
• Duygu ve düşüncelerini nasıl doğru bir şekilde ifade edeceğini,
• Dürtülerini nasıl kontrol edeceğini ve neden bunu yapması gerektiğini,
• Nasıl güvenli ilişkiler kurabileceğini öğrenir.

Genel olarak henüz okula başlamamış çocuklarda olan bir sorundan dolayı uzmana başvuruluyorsa, uzmanlara göre bu durumdaki sorunun çocukta değil çocuğun olduğu çevredeki iletişim ve bağlanma şekillerinden kaynaklandığının bir kez daha altını çizmek isterim. 

Unutmayın ki, çocuğunuzla kurduğunuz iletişim kadar ebeveynler arasındaki iletişim, bağlanma şekilleri de önemlidir ve çocuğunuzu doğrudan etkiler.

Eğer siz de ailenizin içindeki iletişimi ve bağı güçlendirmek istiyor, bunun için bir uzmanla görüşmeniz gerektiğini düşünüyorsanız Psikolog Ofisi alanında uzman kadrosuyla istediğiniz yer ve zamanda ister sesli ister görüntülü online terapi seanslarıyla yanınızda.