Konsantrasyon Bozukluğu: 10 Soruda Dikkatinizin Düşmanını Tanıyın

Bir işi başarıyla tamamlamanın ilk ve en önemli basamağı o işe konsantre olabilmektir. Zira konsantrasyonumuzu sağlayamadığımız bir işi tamamlayabilsek dahi; bunun verimli bir çalışma olduğundan bahsetmek zordur. 

Konsantre olabilmenin birçok yolu bulunmakta olup, bu yollar kişiden kişiye değişebilmektedir. 

Konsantrasyon bozukluğu kişinin işlerini aksatmasına, günlük hayat aktivitelerinde bile başarısız olmasına, unutkanlık yaşamasına ve odak sorunlarına yol açar. 

Modern dünyada bilgiye erişim oldukça kolaylaşmış durumdadır ve her ne kadar olumsuz yanları da olsa, teknoloji sayesinde hem bilgiye erişim hem de doğru çalışma tekniklerine erişim kolaylaşmıştır. Ancak teknolojinin en önemli olumsuz yanı dikkat dağınıklığına sebep olmasıdır. Başarı ve başarısızlık arasındaki ince çizgi günümüzde ‘dikkat’ kavramına karşılık gelmektedir. Dolayısıyla konsantrasyonun hayatımızdaki önemi büyüktür. 

Konsantrasyon bozukluğunun yetişkin bireylerde görülme sıklığı yaklaşık %4 iken ergenlerde bu oran %6ya, çocukluk çağında ise %8’e kadar yükselmektedir. 

Bu yazımızda sizler için konsantrasyonu ve konsantrasyon bozukluğunu inceledik. Keyifli okumalar dileriz.

Konsantrasyon Bozukluğu Nedir?

Kişinin ana konusundan sürekli uzaklaşması, dikkatinin sürekli olarak dağılması ve zihninin ana konu üzerine toparlanamaması haline konsantrasyon bozukluğu denir.

Modern dünyada özellikle dış uyaranların etkisinin artması nedeniyle konsantrasyon bozukluğu görülen kişilerin sayısında belirgin bir artış yaşanmıştır. 

Her insan dönem dönem dikkat eksiklikleri yaşayabilir. Kişinin hormonlarında olan değişiklikler, stres yaratan olaylar, hastalıkları vb. konsantrasyonunun dağılmasına neden olabilir. Ancak önemli olan, bu tarz durumlarda soğukkanlı davranarak konsantrasyonun tekrar yerine gelmesi için çabalamak olacaktır. 

Konsantrasyon bozukluğu olan kişiler aynı zamanda zihinlerini toparlayamaz, organize olamaz ve zamanı yönetemezler. Buna bağlı olarak da huzursuzluk ve acelecilik konsantrasyon bozukluğu olan kişilerde oldukça sık karşımıza çıkmaktadır. 

Günlük hayatta konsantrasyon bozukluğu sorununa sahip kişiler oldukça fazla olumsuzlukla karşı karşıya gelebilir. Bunlardan bazıları:

• İşyerinde verimsiz bir çalışan olma
• Sınavlarda başarısız bir öğrenci olma
• Sık sık işyeri değiştirmek zorunda kalma
• Kitap okumakta zorlanma
• Dinlemeyi beceremeyip söz kesme alışkanlığı edinme
• Duyduklarını ya da gördüklerini hafızada tutmakta güçlük yaşama

Bu sorunlar konsantrasyon bozukluğunun kişide meydana getirdiği olumsuzluklardan yalnızca birkaçıdır. Bunun yanında kişinin yaşına, mesleğine, cinsiyetine bağlı olarak değişen daha birçok sorun ortaya çıkabilir. 

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

DEHB (dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu) nörogelişimsel yani beyindeki bazı kimyasalların işleyişinde oluşan bozukluklar nedeniyle ortaya çıkan bir psikolojik rahatsızlıktır. 

Genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkıp sonrasında yetişkinlik döneminde de devam eden dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun belirtileri sakin durmakta zorlanma, bir işi tamamlamakta zorlanma, aşırı konuşma, konuşurken hareket etmeden duramama, sabırsızlık, sıra beklemede zorluk çekme gibi davranışlardır.

Buradan hareketle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun tanımını dikkat eksikliği aşırı hareket gibi dürtüsel davranışlara karşı öz kontrolün sağlanamaması şeklinde yapabiliriz. 

DEHB; genetik faktörler, beyindeki kimyasalların işleyişinde bozukluk, doğum komplikasyonları gibi birçok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. 

Ayrıca DSM-5, TOVA, WISC-V gibi bazı testlerle teşhis edilebilen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun tedavisi ise genellikle uyarıcı ilaçlarla yapılmaktadır. Bunun yanında terapinin de dikkat eksikliği ve hiperaktiviteden kurtulma da etkisi yadsınamaz düzeydedir. 

Konsantrasyon bozukluğu genellikle çevresel faktörlerden dolayı ortaya çıkar ve kişinin çabalarıyla düzelmesi daha mümkündür. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ise beyindeki kimyasallarla ilişkilidir ve tedavi gerektirmesi muhtemeldir. Konsantrasyon bozukluğunun, kişide dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtilerden biri olduğunu söyleyebiliriz. Ancak elbette yalnızca konsantrasyon bozukluğu yaşadığını söyleyen bir kişiye kesin olarak dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olduğunu söyleyemeyiz. Bunun tespiti devamında birçok farklı belirtinin araştırılması ve ayrıca farklı özel testlerin yapılması ile ortaya konacaktır. 

Konsantrasyon Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?

Konsantrasyon bozukluğu çevresel, kişisel, tıbbi ya da genetik birçok farklı faktör sebebiyle ortaya çıkabilir. Kişiden kişiye değişiklik gösteren nedenlerle ortaya çıktığı bilinmesine karşın bazı temel nedenleri bulunmaktadır. Bu nedenleri şöyle sıralayabiliriz:

• Hormonal dengesizlikler
• Stres
• Kaygı 
• Uyku sorunları, uykuya dalamama, insomnia 
• Aşırı hareketli bir hayat
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
• Depresyon
• Yaygın anksiyete bozuklukları
• Aile ilişkilerindeki problemler
• Kişinin hayatında var olan üzüntüler
• Ekonomik koşullar
• Sağlıksız beslenme
• Sınav kaygısı
• Çocuklar üzerinde olumsuz ve baskıcı ebeveyn tutumları

Bu nedenler elbette arttırılabilir ancak konsantrasyon bozukluğu her insanda temelde farklı sebeplerle de olsa stres zemininin ortaya çıkmasıyla oluşacaktır.

Konsantrasyon Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Konsantrasyon bozukluğu belirtileri günlük hayatta diğerlerine göre daha ayırt edici olan psikolojik bozukluklardandır. Bu belirtileri şöyle sıralayabiliriz:

• Kitap okumak, film izlemek gibi dikkat gerektiren aktivitelere katılmakta zorluk çekmek, bunlara odaklanmak
• Verilen herhangi bir görevi ya da okul ödevini yerine getirirken zorlanmak
• Sınavlara odaklanmakta zorluk çekmek; sınava hazırlık sürecinde odağını toplayamamak
• Çoğu zaman ayakta durmayı oturmaya ya da uzanmaya tercih etmek
• Başkaları konuşurken laflarının arasına girmek
• Konuşurken sürekli konu değiştirmek
• Birinin konuşmasını dinleyememek
• Unutkanlık yaşamak
• Sıklıkla eşyaları kaybetmek
• Çalışırken bir anda gözlerin dalması
• Uyku düzeninde bozulmalar
• Motivasyon düşüklüğü  

Konsantrasyon Bozukluğu Yaşayan Yetişkinler Var Mıdır?

Konsantrasyon bozukluğu çoğu zaman yalnızca çocuklarda görülen bir bozukluk gibi algılansa da elbette yetişkinler de konsantrasyon bozukluğu mağduru olabilmektedir. 

Özellikle son zamanlarda dış uyaranların etkinliğindeki bu denli artış, yetişkinlerde konsantrasyon bozukluğu görülmesi riskini de oldukça artırmaktadır. Stres de yetişkinlerde konsantrasyon bozukluğu ortaya çıkmasına neden olan faktörlerdendir. 

Çocukluğunda dikkat eksikliği ve hiperaktivite yaşayan bir kişinin bu hastalığının belirtileri zamanla azalmakla beraber yetişkin olduğunda da kendini gösterebilir. Zamanla azalsa da bu dikkat bozukluğu belirtileri, yetişkin bireylerde kariyerin ve ilişkilerin olumsuz yönde etkilenmesine neden olacak düzeyde olabilecektir. Hayat kalitesini bu denli düşüren konsantrasyon bozukluğunu psikiyatrist gözetiminde ilaç tedavisi ve psikolog ile yürütülecek terapi süreci gibi yöntemlerle kontrol altında tutmak mümkündür. 

Konsantrasyon Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?

Konsantrasyon bozukluğu ayırt edici belirtilere sahip ve diğerlerine göre nispeten daha kolay saptanan psikolojik bozukluklardandır. Konsantrasyon bozukluğu için uzman sizi dinleyecek ve odaklanma sorunu ile ilgili belirtilerinizi gözlemleyerek hareket edecektir. 

Size bazı testler yapılması normaldir. Bu testler sayesinde konsantrasyon bozukluğu belirtilerinden hangilerinin sizde görüldüğü fark edilir. Ayrıca böylece birden çok hastalığın belirtisi olabilen faktörlerin sizde konsantrasyon bozukluğu belirtisi olarak mı ortaya çıktığı da anlaşılabilir.

Konsantrasyon Bozukluğu Nasıl Yenilir?

Konsantrasyon bozukluğu günlük hayatı oldukça olumsuz etkileyebildiğinden bu bozuklukla başa çıkmak hayat kalitesinin artırılması için oldukça önemlidir. Konsantrasyon bozukluğundan kurtulmak için yapılabilecek birçok şey vardır. Bunlardan size tavsiye edebileceklerimizi şöyle sıralayabiliriz:

• Rahat bir uyku geçirdiğinizden ve uykunuzu iyi aldığınızdan emin olun
• Meditasyon, mindfulness egzersizleri, yoga gibi odaklanma sürenizi artıracak aktivitelere yönelin 
• Hayatınızdaki stres faktörlerini azaltmaya çalışın. Bunun için yeni hobilere yönelebilir, arkadaşlarınızla vakit geçirebilirsiniz. 
• Kafein tüketiminizi azaltın
• Günlük planlamalar yaparak hareket edin
• Düzenli bir beslenme programı uygulamaya çalışın 
• Spor yapmaya ve odak sürenizin artmasına yardımcı olacak fiziksel aktiviteler yapmaya özen gösterin 

Tüm bunlar sizin kendi çabalarınızla konsantrasyon bozukluğu ile mücadele etmenize yardımcı olur. Ancak konsantrasyon bozukluğunun günlük hayatınızı, kariyerinizi ve ilişkilerinizi oldukça olumsuz etkileyebileceğini unutmayın. Bu nedenle konsantrasyon bozukluğunu hafife almamalı; gerektiğinde profesyonel destek almaktan çekinmemelisiniz. Bunun için bir uzmana başvurduğunuzda sizi gözlemleyecek ve konsantrasyonunuzu kazanmanız için gerekenlere karar verecektir. Psikiyatristin konsantrasyon bozukluğunun ilaçla tedavisine karar vermesi durumunda genellikle anksiyete bozukluğunun tedavisinde kullanılan ilaçlardan yardım alınacaktır.

Dikkat bozukluğu için başvurabileceğiniz bir başka profesyonel yardım ise psikologlardan alabileceğiniz terapilerden faydalanmaktır. Dikkat bozukluğuna sebep olan faktörlerin çözümlenmesi için terapi size oldukça yardımcı olacaktır. Bilişsel davranışçı terapi ve konuşma terapisi dikkat bozukluğunun çözümlenmesinde en çok destek alınan terapi yöntemleridir. 

Kosantrasyon Bozukluğu İçin Evde Uygulanabilecek Yöntemler Var Mıdır?

Konsantrasyon bozukluğu ile mücadele etmek için evde uygulayabileceğiniz yöntemler elbette vardır. Örnek verecek olursak; bir planlama ajandası edinerek her yeni güne başlarken o gün yapacaklarınızı planlayabilirsiniz. 

Ayrıca her gün küçük sayfa hedefleri koyarak kitap okumaya başlamak odak sürenizi arttırmaya oldukça yardımcı olacaktır.

İnternette yer alan videolardan destek alarak evde spor yapmak, meditasyon ve yoga yapmak da odak sürenizi arttırmaya yardımcı olacaktır. 

Evde ailenizle yapacağınız beyin egzersizleri veya oynayacağınız zeka oyunlarından da konsantrasyon bozukluğu problemini çözmesi konusunda yardım alabilirsiniz. 

Konsantrasyon Bozukluğu Tedavileri Nelerdir?

Dikkat bozukluğu günlük hayatı oldukça olumsuz etkilediğinden; özellikle ilerlediği hallerde, destek alınması gereken bir soruna dönüşebilir. Böyle bir durumda izlenecek yönteme uzmanınız karar verecektir. Ancak genel olarak konsantrasyon bozukluğu mücadelesinde anksiyete bozukluklarının tedavisinde yararlanılan ilaçlardan yardım alındığını söyleyebiliriz. İlaçları yazma yetkisi psikiyatristlerdedir.

Dikkat bozukluğunun ilerleyen safhalarında hastanın tek başına günlük hayatını sürdüremeyecek hale gelmesi durumunda yatılı tedaviden de faydalanabilecek olsa da bu pek sık rastlanan bir durum değildir. Daha çok ilaç yöntemi tercih edilmektedir. 

Bunun yanında terapi de tedaviye destek olacaktır. Dikkat bozukluğu sorununun giderilmesinde en çok başvurulan terapi yöntemleri BDT (bilişsel davranışçı terapi) ve konuşma terapisidir. Bunlardan özellikle BDT kişinin davranışını etkileyen inanç ve düşüncelerin olumlu yönde değiştirilmesine odaklanan bir terapi yöntemi olduğundan dikkatinizi toplayamama davranışınıza neden olan düşünce ve inançlarınızı değiştirmeye odaklanır ve böylece soruna kökten ve kalıcı  bir çözüm bulmak konusunda size yardımcı olur. Psikiyatristten alacağınız ilaçlı tedavinin yanı sıra psikolog ile yürüteceğiniz psikoterapi, sürecinizin verimli olmasında oldukça etkili olacaktır.

Dikkatinizi Güçlendirmek İçin İpuçları

Dikkat özellikle dış faktörlerin etkinliğinin denli hızlandığı modern çağda oldukça önemli bir hal almaya başladı. Başarının yolu dikkati dağıtan bunca faktörle baş edebilmekten geçmeye başladı. Zira bilginin erişilebilirliğinin bu kadar arttığı ve kolay olduğu çağımızda başarısızlık büyük oranda dikkatsizliğin bir sonucu haline geldi. Dikkatinizi elbette bazı ipuçlarıyla güçlendirmek mümkün. Bizim sizler için sıraladığımız bazı ipuçları ise şöyle:

• Bol bol kitap okuyun.
• Zihinsel aktivitelere önem verin.
• Uykunuzun kalitesine önem verin.
• Pomodoro tekniği gibi odak sürenizi artıracak çalışma tekniklerinden faydalanın.
• Kafeini azaltın ancak tamamen kesmeyin. Küçük dozlarda alınan kafein dikkat sürenizi artıracaktır.
• Beslenme düzeninin dikkatinize olan ilişkisini hafife almayın. Kuruyemiş, yeşilçay, bitter çikolata gibi besinler dikkatinizin artmasına yardımcı olacaktır.