Kaçıngan Bağlanma Nedir? Kurtulmak Mümkün Müdür?

Her ilişkinin kendi içinde bir dinamiği vardır ve bu dinamikler her ilişkide farklılık gösterir. Dolayısıyla tek bir doğru tip ilişkiden de söz edilemez. Ancak yine de ilişkileri kötü etkilediği gözlemlenmiş olan ve psikologların hemfikir olduğu bazı davranışlar vardır. Bu davranışlar genel olarak partnerlerin bağlanma stillerinin sonuçları olarak ortaya çıkmaktadır. Bu bağlanma stilleri yalnızca ikili ilişkileri değil, kişinin tüm ilişkilerini yakından ilgilendirir. Kaçıngan bağlanma, kaygılı bağlanma, güvenli bağlanma, güvensiz bağlanma ve karmaşık bağlanma gibi türleri olan bağlanma stillerinden hepsi ilişkileri farklı şekillerde yönlendirmektedir. Biz bugün sizler için kaçıngan bağlanma stilini yakından inceleyeceğiz. 

Kaçıngan Bağlanma Nedir? Belirtileri ve Sebepleri

Kaçıngan bağlanma; kişinin başka insanlarla yakın ilişkiler kurmaktan çekindiği, kendini duygusal koruma altına almak zorunda hissederek diğer insanlarla kurduğu bağlardan tabiri caizse kurtulmaya çalıştığı bir bağlanma türüdür. 

Kaçıngan bağlanan kişiler diğer insanlarla yakın ilişkiler kurmayı özgürlüklerinin ihlali olarak görürler. Bu nedenle yakın ilişkiler kurmak onlar için hapse girmekle aynı anlamlara gelebilmektedir.

Bağlanma stillerinin yalnızca bebeklik ve çocukluk dönemlerinin nasıl geçtiği ile ilgili olduğu sık düşünülen nedenlerden olsa da bağlanma stillerinin oluşumundaki tek faktör bu değildir. Çocukluk döneminin nasıl geçtiğinin yanında genetik, yaşamsal deneyimler gibi faktörlerin de bağlanma stillerinin oluşumunda etkili olduğu ortaya çıkmıştır. Bunun yanında çocukluk döneminde travmatize eden olayların çokluğu da kaçıngan bağlanma stili ile oldukça yakından ilgilidir. Küçükken ailesi tarafından ihmal edilmiş çocuklar ve katı ebeveynlere sahip çocuklar kaçıngan bağlanmaya daha yatkındır. Aynı zamanda insanlara olan güveni azaltacak olaylar da kaçıngan bağlanmanın kapılarını aralayabilecektir. 

Kaçıngan bağlanma belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Kaçıngan bağlanan kişiler hayatlarından çıkan herhangi birinin yasını normal olamayacak kadar az tutar; o insanı çabucak unuturlar.
• Kaçıngan bağlanan kişiler, özellikle ikili ilişkilerde partnerinin kötü hissetmesi halinde ona yardımcı olmakta ve onun yanında olmakta zorlanırlar.
• Kaçıngan bağlanma özellikleri arasında; kişilerin dertlerini, herhangi bir hislerini ya da derin düşüncelerini partnerleriyle paylaşmak istememeleri oldukça ayırt edicidir.
• Kaçıngan bağlanan kişilerde güven sorunu vardır. Bu kişiler ilişkide bulundukları insanlara güvenemezler. Kaçıngan bağlanma belirtileri içinde güven sorunu oldukça baskındır.
• Kaçıngan bağlanan kişiler zaman zaman hayatlarındaki insanlara karşı nedenlerini kendilerinin dahi bilmediği öfkelere kapılırlar.
• Kaçıngan bağlanan kişiler tek gecelik ilişkileri çoğu zaman ciddi ilişkilere tercih ederler.
• Karşı taraf yakınlık kurmak istediğinde gerginlik hissinin artması kaçıngan bağlanma belirtileri arasındadır.
• İnsanların ona bağlanmış olduğunu hissetmesi kaçıngan bağlanan kişileri agresifleştirir ve paniğe sürükler.
• Kaçıngan bağlanan kişiler çoğu zaman ilişkilerde kendine belli hedefler koyarak bu hedeflere ulaştıklarını hissettiklerinde partnerlerinden uzaklaşırlar. 
• Kaçıngan bağlanan kişilerin reddedilme korkuları yoktur.
• Kaçıngan bağlanan kişiler özerkliği yakın ilişkilere tercih ederler.
• Kaçıngan bağlanma belirtileri arasında en önemlilerden biri de mesafeden hoşlanıyor olmalarıdır.

Kaçıngan Bağlanma Türleri ve Özellikleri 

Öncelikle, kaçıngan bağlanmanın türlerinden bahsederken kayıtsız kaçıngan bağlanma ve korkulu kaçıngan bağlanma olacak şekilde iki tür kaçıngan bağlanma karşımıza çıkacaktır. 

Kayıtsız kaçıngan bağlanma; ketum bir tavırla his ve düşüncelerini kesinlikle paylaşamayan, içe dönük, oldukça mesafeli ve kısa süren ilişkiler kuran kişilerde görülen bağlanma türüdür. Çözümüne ulaşmak istedikleri konularda başkalarının desteklerini istemekten çekinen kişiler genelde kayıtsız kaçıngan bağlanan kişilerdir. 

Korkulu kaçıngan bağlanma ise sevilmediklerinden emin olan ve başkalarından destek göreceklerine inancı olmayan kişilerin yaşadıkları bağlanma türüdür. Genellikle reddedilme korkusunun bir sonucu olan korkulu kaçıngan bağlanma nispeten kaygılı bağlanmaya benzemekle beraber; korkulu kaçıngan bağlanmada kişi reddedilme korkusunun sonucu olarak kendisini insanlardan uzaklaştırır. 

Kaçıngan bağlanan kişilerin özellikleri genel olarak farklı iki tür de olsa benzerdir. Burada genellikle oldukça sosyal ve neşeli bir kişilik söz konusudur. Genellikle benlik algısının yüksek olduğu bu bağlanma türünde kişi hayatının kontrolünü eline almıştır ve kariyer hayatında başarılıdır.

Kaçıngan Bağlanma Stilleri Çocukluk Döneminde Nasıl Oluşur?

Çocukluk döneminde kaçıngan bağlanma stilleri travmatik bir olayın etkisi ile oluşabilmekle beraber genellikle kaçıngan bağlanma stilinin altında yatan sebepler ebeveyn rolleridir. Baskıcı, katı veya tam tersi ihmalkar ebeveynler ile büyümek çocuklarda kaçıngan bağlanma stilinin oluşumuna sebebiyet verebilmektedir. Buradan yola çıkarak, kaçıngan bağlanma stilinin ilk reaksiyonlarının çocuklarda nasıl ortaya çıktığını bir örnek üzerinden incelemek konuyu daha anlaşılır kılacaktır. Kaçıngan bağlanma stili gelişmiş bir çocuk ile annesi arasındaki ilişkiyi inceleyecek olursak; 

Çocuğu ile oyun oynayan bir annenin bir anda onu odada tek başına bırakıp dışarı çıktığını farz edelim.

Annesi odadan çıktığında kaçıngan bağlanma özelliklerine sahip olan çocuk oyununa hiçbir şey olmamış gibi devam eder, adeta annesini umursamaz; aynı şekilde annesi yanına döndüğünde de tepki vermez ve onu görmezden gelir. Ancak her ne kadar bebek umursamaz bir tavır alsa da aslında vücudunda bir takım değişiklikler meydana gelir. Uzmanlar bu bebeklerde kalp atışının hızlandığını ve aynı zamanda kortizol (stres hormonu) miktarlarında artış olduğunu tespit etmişlerdir. 

Dolayısıyla; çocukluk döneminde dahi kaçıngan bağlanma stilini geliştiren çocukların içlerinde fırtınalar kopsa da asla bunu dışarı yansıtmadıkları görülmektedir. 

Kaçıngan Bağlanmanın Yetişkinlikteki Etkileri

Kaçıngan bağlanma belirtilerini çocuklarda daha hafif şekillerde gösterirken yetişkinlerde daha kolay anlaşılan ve çevresindekileri daha fazla etkileyen sonuçları olabilir. 

Kaçıngan bağlanmanın yetişkinlerdeki etkisini bir örnekle açıklamak anlaşılır olması açısından daha verimli olacaktır. Örneğin; karısı tarafından aldatılan bir adamın öyküsünü inceleyelim;

Karısından boşanan adamın güveni inanılmaz derecede sarsılmıştır ve bundan sonra ciddi bir ilişkinin içinde bulunmayacağına dair kendine söz verir. Bir süre istediği gibi yaşayan adam bir gün bir kadınla tanışır. Kadının her açıdan mükemmel olduğunu düşünür, tam olarak birbirleri için yaratıldıklarından emindir. Üstelik kadın da ciddi ilişki istemektedir. Ancak kaçıngan bağlanma stili geliştiren adam ciddi ilişki asla istememektedir. Ciddi ilişki artık kiminle olursa olsun özgürlüğüne veda etmek gibi gelmektedir. Bu düşünceleri sonunda adamı çok sevdiği, çok uyumlu bulduğu bu kadını terk etmeye sürükler. 

Örnekten de yola çıkarak yetişkinlerde kaçıngan bağlanma stilinin hem kişinin kendisine hem de etrafındakilere daha fazla zararı olduğunu söyleyebiliriz. Zira kaçıngan bağlanma stiline sahip kişi için tek önemli olan özgürlüğü ve hayatının kontrolünün kendi elinde olmasıdır ve ona çok iyi gelen, çok sevdiği insanların dahi bunları elinden alacağına ikna olmuş bir durumdadır. 

Kaçıngan Bağlanmadan Kurtulmak Mümkün Mü?

Kaçıngan bağlanma stili hayatı ve ilişkileri oldukça zorlaştıran bir bağlanma türüdür. Bu nedenle insanlar kaçıngan bağlanmaya kendilerini mahkum hissedebilirler. Ancak tabiki kaçıngan bağlanma özellikleri ile baş edebilmek mümkündür. Yapacaklarınız ve yapmayacaklarınıza dikkat ederek kaçıngan bağlanma stilinden kurtulabilirsiniz. 

Kaçıngan Bağlanma İle Baş Etmenin Yolları ve Tedavi

Bunun için size verebileceğimiz bazı tavsiyeleri derledik. Gelin hep beraber kaçıngan bağlanmadan nasıl kurtulacağınıza bakalım.

• Kaçıngan bağlanma stiline sahip olmanıza sebep olduğunu düşündüğünüz olayları ve bağlarınızı gözden geçirin.
• Kaçıngan bağlanma stilinin aile bağlarınızın bir sonucu olduğunu düşünüyorsanız ailenizle olan ilişkilerinizi imkanınız varsa düzenlemeye çalışın.
• İnsanlara güvenmek sizin için zor olabilir ancak bir yerden başlamanız gerektiğini unutmayın. Güvenme ve bağlanma konusunda küçük adımlar atmaya çalışın.
• Bugüne kadar insanların sizin için yaptıklarını gözden geçirin. Hayatınızda bağlanmaya değer insanlar tespit etmeye çalışın.
• Duygularınızı ya da ruh halinizi saklamayın. Herhangi bir hareketinden rahatsız olduğunuz ya da kırıldığınız insanlarla bunu kırıcı olmayan bir üslupla konuşun. Unutmayın ki konuşmamak zamanla sizi o insandan daha da uzaklaştıracaktır.
• İhtiyacınız olduğunu düşündüğünüzde profesyonel destek almaktan çekinmeyin. Unutmayın ki bağlanma stiliniz hayat kalitenizi tahmin ettiğinizden daha fazla etkileyebilir. Bunun için bağlanma stilinizi güvenli hale getirmeyi ihmal etmemelisiniz. 

Ayrıca bağlanma stilleri için en sık kullanılan terapi yöntemi tahmin edileceği gibi BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi)dir. BDT, kaçıngan bağlanma stiline ve bu tarz inanç kalıplarına sahip olmanızda etkili olan olayların çözümlenmesi konusunda size yardımcı olacak, güvenli bağlanma stili geliştirmeniz ve sağlıklı ilişkiler kurabilmeniz için oldukça verimli bir terapi yöntemi olacaktır.

Kaçıngan Bağlanma Yaşayan Kişilerle İlişki Kurmak

Kaçıngan bağlanan kişilerle ilişki kurmak oldukça zordur. Zira kaçıngan bağlanma belirtileri gösteren kişiler ikili ilişkilerde derin bir bağlanma korkusu yaşayacak ve sizin de ona bağlanmanızı istemeyecek; arkadaşlık ilişkilerinde sizinle dertlerini paylaşmaktan kaçınacak ve siz dertlerinizi anlattığınızda da umursamaz davranacak ve hangi türden ilişki söz konusu olursa olsun size karşı umursamaz davranarak kendinizi değersiz hissetmenize sebep olabilecektir. 

Kaçıngan bağlanan kişilerle ilişki kurarken önce kendi bağlanma türünüzü tespit etmelisiniz. Bunun nedeni; kaçıngan bağlanan iki kişinin ilişki kurması daha kolayken biri kaçıngan bağlanan biri kaygılı ya da güvenli bağlanan iki kişinin ilişki kurması ve sürdürmesinin çok daha zor olmasıdır. 

Ayrıca kaçıngan bağlanan biri olduğunu düşündüğünüz kişiyle yaşayacağınız herhangi bir ilişkide onun güvensizlikler yaşayacağını, özgürlüğüne oldukça düşkün olduğunu ve paylaşımlardan uzak duracağını unutmamalısınız. 

Kaçıngan Bağlanma ve Romantik İlişkiler

Kaçıngan bağlanan partneriniz sizinle ciddi bir ilişki kurmaktan kaçınacak, sizinle herhangi bir duygu paylaşımı içine girmek istemeyecek; sizden de aynı şeyleri bekleyecektir. Kaçıngan bağlanma stiline sahip bir partnere sahipseniz:

• Sizin bağlanma stilinizin ne olduğu da en az partnerinizinki kadar önemlidir. Bu nedenle öncelikle kendi bağlanma stilinizi tespit etmeye çalışın. Eğer siz kaygılı bağlanma stiline sahipseniz mutlak bir bağlanma ihtiyacına sahip olacağınızdan ve partneriniz de bunu katiyen istemeyeceğinden uyumlu bir hale gelmeniz daha zor olabilecekken her ikiniz de kaçıngan bağlanma stiline sahipseniz istek ve beklentileriniz benzer olacağından uyumlu hale gelmeniz zor olmayacaktır.
• Partnerinizin bağlanma stilinin yalnızca sizin isteğiniz ya da çabalarınızla değişmesi mümkün değildir. Dolayısıysa partnerinizi kaçıngan bağlanma stilinden yalnızca siz çabalayarak kurtarmaya çalışmayın; kurtarıcı rolü üstlenmeyin.
• Partnerizin de bu bağlanma stilini bırakmak için çaba harcadığını görüyor ve ilişkiye devam etmeyi kabul ediyorsanız bunu hemen yapamayacağını kabul etmelisiniz. Partneriniz bağlanma stilini iyileştirmeye çalışırken ona zaman tanımanız ve bu süreçte anlayışlı davranarak ona alan açmanız önemlidir. 
• Partnerinize duygularınız, düşünceleriniz ve beklentileriniz konusunda dürüst olun. Ona güven vermeyi ihmal etmeyin. Zira kaçıngan bağlanma stili güvensizlik ve reddedilme korkusundan kaynaklanabilmektedir. 

Kaçıngan Bağlanma ve Ebeveynlik

Kaçıngan bağlanmada zorlayıcı olabilen bir diğer ilişki türü de ailevi ilişkilerdir. Zira ebeveynlerinizden herhangi birinin kaçıngan bağlanması durumunda sizin de bundan etkileceğiniz ve kaçıngan bağlanmaya yatkın bir hale geleceğiniz söylenebilir. 

Ancak kaçıngan bağlanan ebeveynlerin çocuklarında tam ters etkiler de görülebilecektir. Kaçıngan bağlanan ebeveynlerin çocukları birinden görecekleri bağlılığa muhtaç yetişerek aşırı bağlılık arayışı içine girebilir; dolayısıyla kaygılı bağlanma tipine sahip olabilirler. Bu noktada kişinin ebeveynlerinin kaçıngan bağlanma tipine sahip olduğunu idrak ederek kendi bağlanma stilinin güvenli olması için çaba harcaması gerekecektir. 

Kaçıngan bağlanan ebeveynler için de elbette durum oldukça zordur. Zira kendi travmalarının ya da aile biçiminin etkileri ile çocukları ile bağ kuramamak çocuk için ne kadar zorlayıcı ise ebeveyn açısından da o kadar zorlayıcıdır. Bu nedenle hem çocuğunun psikolojisi ve geleceği hem de kendi psikolojisi açısından ebeveynin kaçıngan bağlanma stilini güvenli bağlanma stiline çevirmek için çabalaması önemlidir. 

Kaçıngan Bağlanma ve Güvenli Bağlanma Arasındaki Farklar

Kısaca tanımlayacak olursak güvenli bağlanma; yakın ilişkiler kurmaktan çekinmeyen, etkili iletişim becerilerine sahip olan, özgüveni yerinde bireylerde gelişmiş olan bağlanma stilidir. 

Kaçıngan bağlanma ile güvenli bağlanma arasındaki farkları şöyle açıklayabiliriz:

• Kaçıngan bağlanmanın temelinde daha çok baskıcı aile yatarken güvenli bağlanmada sağlıklı aile ilişkileri söz konusudur.
• Kaçıngan bağlanan kişiler doğru insana dahi bağlanmaktan çekinirken güvenli bağlanan kişiler yakın ilişkiler kurmaktan çekinmez; yalnızca bağlanacakları kişileri dikkatli seçerler. 
• Kaçıngan bağlanan kişiler için ciddi ilişki özgürlüğün ihlali demekken güvenli bağlanan kişiler doğru insan olduğuna inandıkları kişilerle ciddi ilişkiler kurabilir.
• Kaçıngan bağlanan kişiler asla duygularını belli etmeyip duygusal destek kabul etmezken güvenli bağlanan kişiler duygusal destek ihtiyaçlarını dile getirmekten çekinmezler. 
• Kaçıngan bağlanan kişilerle güvenli bağlanan kişilerin ilişkideki davranışları da oldukça farklıdır. Zira kaçıngan bağlanan kişiler hislerini ifade edemeyip bağlılık kurmaktan çekinirken güvenli bağlanan kişiler hislerini ifade edebilir, bağlılık kurabilir ve paylaşımda bulunmaktan çekinmezler.

Kaçıngan Bağlanma İle İlgili Efsaneler ve Gerçekler

• Kaçıngan bağlanan kişilerin fazla öz güvenli ve dışa dönük olduğu düşünülse de aslında çoğu zaman bu kişiler öz güvensiz ve hislerini paylaşamayacak kadar içe dönük kişilerdir.
• Kaçıngan bağlanan kişiler sanılanın aksine hiç kimseyi kaybetmekten korkmayan, kimseyi umursamayan kişiler değillerdir. Bebekler üzerinde yapılan bir çalışma annesi odadan çıkınca umrunda değilmiş gibi davranan bebeğin vücudunda da diğer bebeklerle aynı reaksiyonların görüldüğünü ortaya koymuştur.
• Kaçıngan bağlanan kişiler eleştirileri önemsemez önergesi de yanlıştır zira aksine, yapılan eleştirileri fazla önemsediği için zamanla kişide kaçıngan bağlanma stili gelişebilir. 

Kaçıngan Bağlanma ve Depresyon

Hayatındaki kimseye bağlılık duyamama hissi başlangıçta özgürlüğü çağrıştırsa da zamanla oldukça zorlayıcı bir his haline gelebilir ve kişiyi derin bir depresyona sürükleyebilir. Zira kaçıngan bağlanan kişiler için bağlılık duyamama hissi keyfi değildir. Kimi zaman güvensizliğin bir sonucu, kimi zaman ise reddedilme ve sevilmeme korkusunun bir sonucu olabilir. Ayrıca çoğu zaman ailevi problemlerin de bir belirtisi olan kaçıngan bağlanma zamanla kişideki sevgisizlik hissini daha da arttıracak ve bu da kişide depresyonu tetikleyen bir sebep olma halini alabilecektir. 

Kaçıngan Bağlanma ve Anksiyete 

Anksiyete kısaca; belirsiz durumlar karşısında kişinin olması gerekenden fazla kaygı duymasıdır. Kaçıngan bağlanma ile ilişkisi ise kaçıngan bağlanan kişilerin birinin onlara bağlanmasına ya da birine bağlanmaya karşı aşırı kaygı duymasıdır. Bu durumda kaçıngan bağlanma stiline sahip kişilerde ilişki anksiyetesi dediğimiz; ilişkilerde güvensizlik ve reddedilme korkusuna sebebiyet veren anksiyete türü de görülebilecektir. 

İlişki anksiyetesi her ne kadar daha çok kaygılı bağlanma stili ile ilişkili görünse de kaçıngan bağlanmanın da temelinde sevilmeme ve reddedilme kaygısı yattığından kaçıngan bağlanma ile de anksiyete bozukluğu yakından ilişkilidir. 

Kaçıngan Bağlanma ve Narsistik Kişilik Bozukluğu

Narsistik kişilik bozukluğu, kişinin birçok alanda diğerlerinden daha iyi olduğunu düşündüğü, kendini diğer insanlardan üstün gördüğü bir psikolojik bozukluktur.

Narsistik kişilik bozukluğu çoğu zaman kaçıngan bağlanma ile yakından ilişkilidir. Zira narsistik kişiler her ne kadar dışardan oldukça öz güvenli görünseler de aslında reddedilmekten ve sevilmemekten oldukça korkan bir yapıları vardır. Narsistik kişilik bozukluğuna sahip kişiler birinin onlara bağlanması için ellerinden geleni yaparlar ancak bağlandıklarını hissettikleri anda da büyük bir hızla kendilerini geri çekerler. Dolayısıyla birine bağlanmaktan korkmak anlamında kaçıngan bağlanan kişiler ile narsistik kişilik bozukluğuna sahip kişiler oldukça benzerlik gösterecektir. 

İletişim bozuklukları açısından da narsistik kişilik bozukluğuna sahip kişiler ile kaçıngan bağlanan kişiler benzerlik gösterecektir. 

Bunun yanında; baskıcı ve sevgisini göstermeyen bir ailenin içinde büyüyen çocuklardan bir kısmı narsistik kişilik bozukluğu geliştirirken, bu kişilerde çoğu zaman kaçıngan bağlanma stili görülecektir. Tahmin edildiği üzere narsistik kişilik bozukluğuna sahip kişilerin güvenli bağlanma stiline sahip olduğu düşüncesi mantık dışı olacaktır. Çünkü güvenli bağlanan kişiler birinin onlara bağlanması için her şeyi yapıp sonrasında bağlanan kişiyi kendinden uzaklaştırmaya çalışmazlar. 

Kaçıngan Bağlanma ve Öz Güven

Kaçıngan bağlanma belirtileri gösteren kişiler dışarıdan oldukça öz güvenli görünebilirler. Ancak aslında tam tersi bir durum söz konusudur. Çünkü birine bağlanamamanın altında genelde aslında bağlandıkları kişinin de kendilerine bağlanması konusunda derin bir öz güvensizlik yatar. 

Aynı şekilde birine bağlanmaktan korkarlar çünkü aslında bağlandıkları kişinin onları terk etmesi durumunda bu bağlılığı koparacakları ile ilgili kendilerine güvenleri yoktur. Dolayısıyla öz güven ile kaçıngan bağlanma arasında ters orantı olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. 

Kaçıngan Bağlanma ve Kendini Sevmek 

Kaçıngan bağlanan kişilerin çocukluğunda genelde değersizlik ve sevgisizlik hissi çoğunluktadır. Dolayısıyla özellikle korkulu kaçıngan bağlanmada kişide derin sevilmeme hissi ve bunun yanında bir sevilmeme korkusu vardır. Çocukluğundaki sevgisizliğin de etkisiyle kaçıngan bağlanma stilini geliştiren kişi çoğu zaman kendini sevilmeye değer görmez ve dolayısıyla öz sevgiden ve öz şefkatten de yoksundur. 

Bu nedenle kaçıngan bağlanma stilinden kurtulmak isteyen kişilerin öncelikle yapması gereken aslında öz şefkatini kazanmak ve kendini sevmektir. Bunun için ayna çalışması yapılabilir, meditasyondan faydalanılabilir ve aynı zamanda profesyonel destek almaktan da çekinilmemelidir.